Październik – Miesiąc Świadomości Raka Piersi. Badaj piersi, dbaj o zdrowie

Rak piersi pozostaje najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród kobiet w Polsce¹. To oznacza kilkadziesiąt nowych diagnoz dziennie i kilkanaście zgonów każdego dnia. Jak podkreśla nasza ekspertka dr Antonina Lisowska, Specjalista radiologii i diagnostyki obrazowej: Statystyki są przerażające… około 15 Polek dziennie umiera na raka piersi, a około 20 tysięcy rocznie słyszy, że ma raka piersi. Niestety, rak piersi od kilku lat znajduje się w czołówce przyczyn zgonów nowotworowych Polek – ustępuje jedynie rakowi płuc¹. Choroba może długo rozwijać się bezobjawowo, dlatego tak ważne są regularne badania piersi i czujność onkologiczna.

Warto pamiętać, że ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem (najwięcej zachorowań obserwuje się po 50. roku życia²) oraz przy pewnych czynnikach genetycznych i stylu życia (m.in. obciążenie mutacjami BRCA1/2, długoletnia hormonalna terapia zastępcza, nadwaga, niska aktywność fizyczna czy spożywanie alkoholu²). Rak piersi może jednak dotknąć każdą kobietę, także młodszą i bez wyraźnych czynników ryzyka – dlatego profilaktyka dotyczy nas wszystkich.

„Badanie piersi jest bardzo istotne, bo jest w stanie nas uchronić przed śmiercią. Dlaczego badamy piersi? Żeby wykryć wcześniej raka piersi” – tłumaczy ekspert Kliniki Dr Szczyt. Nie mamy wpływu na to, czy zachorujemy, ale mamy wpływ na moment wykrycia ewentualnej zmiany. Medycyna dysponuje dziś skutecznymi metodami leczenia, pod warunkiem że rak zostanie rozpoznany odpowiednio wcześnie.

Co ważne, rak piersi nie dotyczy wyłącznie kobiet. Choć zachorowania mężczyzn stanowią poniżej 1% wszystkich przypadków, panowie również mogą zachorować na raka piersi¹. Mężczyźni mają szczątkową tkankę gruczołową piersi, która także może stać się źródłem nowotworu. – Namawiajcie swoich partnerów, żeby też się badali – u mężczyzn jest dużo łatwiej wykryć guzek w piersi – przypomina ekspert. Jeśli więc którykolwiek pan wyczuje zgrubienie lub guzek w okolicy sutka, również powinien zgłosić się do lekarza.

Regularna profilaktyka to nasza najskuteczniejsza broń w walce z rakiem piersi – zarówno w formie comiesięcznej samokontroli, jak i okresowych badań obrazowych (USG, mammografia). Październik – Miesiąc Świadomości Raka Piersi to idealny moment, aby zacząć dbać o siebie i zachęcić do tego inne kobiety.

Samobadanie piersi – Twój comiesięczny rytuał

Najprostszym, całkowicie bezpłatnym badaniem, które każda kobieta może wykonywać sama, jest regularne samobadanie piersi. Specjaliści zalecają, aby każda kobieta powyżej 20. roku życia raz w miesiącu dokładnie obejrzała i obmacała swoje piersi. Najlepiej wykonywać samobadanie zawsze mniej więcej w tym samym momencie cyklu miesięcznego (np. kilka dni po zakończeniu miesiączki, gdy piersi nie są obrzmiałe ani tkliwe). Chodzi o to, aby dobrze poznać budowę własnych piersi i móc szybko zauważyć każdą niepokojącą zmianę – zgrubienie, guziczek, wciągnięcie skóry lub brodawki, zmianę kształtu, wydzielinę z brodawki itp.

Pamiętajmy, że badasz się nie po to, żeby wykryć chorobę, ale by upewnić się, że jesteś zdrowa. W praktyce większość wykrytych samodzielnie zmian okazuje się na szczęście łagodna. Jeżeli jednak zauważymy cokolwiek podejrzanego, nie zwlekajmy z wizytą u lekarza – najlepiej od razu zgłosić się do ginekologa lub lekarza pierwszego kontaktu, który pokieruje dalszą diagnostyką.

Regularne samobadanie znacznie zwiększa szansę wczesnego wykrycia guza. Badania wskazują, że kobiety systematycznie kontrolujące swoje piersi mają nawet o kilkadziesiąt procent mniejsze ryzyko śmierci z powodu raka piersi niż te, które tego nie robią². Warto zatem wypracować sobie ten comiesięczny nawyk – to tylko 10 minut, które może uratować życie.

Jak wykonać samobadanie piersi? Instrukcja krok po kroku

Samobadanie piersi warto wykonywać raz w miesiącu, najlepiej kilka dni po zakończeniu miesiączki (piersi są wtedy mniej wrażliwe i łatwiej wyczuć zmiany). Jeśli miesiączki nie masz – wybierz jeden, stały dzień w miesiącu. Cała procedura zajmuje kilka minut.

Krok 1. Przygotowanie

• Stań przed lustrem w dobrze oświetlonym miejscu.
• Rozbierz się do pasa i unieś ręce do góry, aby dobrze widzieć kształt i symetrię piersi.

Krok 2. Oglądanie piersi

Sprawdź, czy nie widzisz:

• zmian w kształcie i wielkości piersi,
• wciągnięcia skóry lub brodawki,
• zaczerwienienia, owrzodzeń czy obrzęku,
• nietypowej wydzieliny z brodawki.

Krok 3. Badanie palpacyjne na stojąco

• Unieś lewą rękę za głowę i prawą dłonią badaj lewą pierś.
• Opuszkami trzech środkowych palców wykonuj okrężne, delikatne ruchy.
• Zacznij od zewnętrznej części piersi i stopniowo przesuwaj się ku brodawce.
• Zbadaj całą pierś: górę, dół, boki oraz samą brodawkę.
• Powtórz dla drugiej piersi.

Możesz badać piersi okrężnie (od zewnętrznej części do środka), promieniście (od brodawki na zewnątrz) lub „w paskach” (góra–dół). Najważniejsze, aby objąć całą pierś.

Krok 4. Badanie węzłów chłonnych

• Sprawdź, czy pod pachą i nad obojczykiem nie wyczuwasz powiększonych, twardych węzłów.

5. Badanie w pozycji leżącej

• Połóż się na plecach.
• Podłóż poduszkę lub zwinięty ręcznik pod ramię po stronie badanej piersi (pierś się spłaszczy i łatwiej ją zbadać).
• Powtórz badanie palpacyjne tak jak w pozycji stojącej.

Co powinno Cię zaniepokoić?

• Guzek lub zgrubienie w piersi,
• zmiana wielkości lub kształtu piersi,
• wciągnięcie skóry albo brodawki,
• zaczerwienienie, owrzodzenie, skórka „pomarańczowa”,
• wydzielina z brodawki (krwista, ropna, wodnista),
• powiększone węzły chłonne pod pachą.

Jeśli zauważysz którąkolwiek z tych zmian, nie wpadaj w panikę, ale nie zwlekaj – skontaktuj się z lekarzem i wykonaj badanie obrazowe (np. USG piersi).

USG piersi – bezpieczne badanie dla młodszych kobiet

Ultrasonografia (USG) piersi to podstawowe badanie obrazowe zalecane u młodszych kobiet, już od około 20–25. roku życia. W przeciwieństwie do mammografii (wykorzystującej promienie rentgenowskie), USG posługuje się falami ultradźwiękowymi, jest więc całkowicie bezpieczne i można je powtarzać tak często, jak potrzeba. Lekarze rekomendują wykonywanie profilaktycznego USG piersi raz do roku – zwłaszcza jeśli jesteś młodą kobietą lub zaczynasz stosować antykoncepcję hormonalną. Zaczynamy mniej więcej koło 20. roku życia, a jeśli młoda dziewczyna przyjmuje antykoncepcję, to w momencie rozpoczęcia tabletek zaczynamy diagnostykę piersi raz w roku” – wyjaśnia ekspert. U kobiet przed 40-tką piersi zbudowane są głównie z gęstej tkanki gruczołowej, dlatego ewentualne zmiany są lepiej widoczne właśnie w USG niż na mammografii (na mammografii gęsta tkanka może „przysłaniać” drobne guzki).

Badanie USG piersi jest szybkie, zazwyczaj trwa zaledwie kilkanaście minut. – USG piersi nie jest badaniem bolesnym, natomiast może być badaniem nieprzyjemnym (np. tuż przed okresem piersi są wrażliwsze). Ale to, co bardzo ważne – naprawdę nieważne, w jakim dniu cyklu się zgłosisz, badanie można wykonać zawsze. Podczas badania lekarz za pomocą głowicy ultradźwiękowej dokładnie ogląda na monitorze przekrój Twojej piersi i może ocenić obecność ewentualnych zmian (oraz odróżnić np. torbiel od litego guzka).

Warto podkreślić, że badanie USG piersi jest wskazane także u mężczyzn, gdy istnieje podejrzenie zmiany (u panów wykonuje się je analogicznie jak u pań). Również kobiety ciężarne lub karmiące piersią w razie potrzeby mogą bezpiecznie mieć wykonane USG piersi – w tej grupie jest to preferowana metoda obrazowania (mammografia w ciąży jest odradzana).

W Klinice Dr Szczyt oferujemy profesjonalne USG piersi w ramach naszej pracowni diagnostycznej – badanie przeprowadzają doświadczeni specjaliści, dbając o komfort pacjentek. Zapewniamy też dalsze wsparcie w interpretacji wyniku oraz ewentualne konsultacje chirurgiczne, jeśli wynik wymaga poszerzenia diagnostyki lub leczenia. Zachęcamy każdą kobietę, zwłaszcza młodą, do regularnych badań USG piersi – to inwestycja w zdrową przyszłość.

Mammografia – kluczowe badanie po 40. roku życia

Mammografia jest rentgenowskim badaniem piersi i stanowi najskuteczniejszą metodę wczesnego wykrywania raka piersi u kobiet dojrzałych. Potrafi ujawnić zmiany tak małe, że nie da się ich wyczuć ręką – często na długo przed pojawieniem się objawów. Badanie polega na wykonaniu dwóch projekcji rentgenowskich każdej piersi. Dawka promieniowania jest minimalna (około 1/6 rocznej dawki naturalnego promieniowania tła²), więc badanie jest bezpieczne. Mammografia trwa tylko kilka minut i nie wymaga specjalnych przygotowań – jedyną niedogodnością może być chwilowe uciśnięcie piersi między płytkami aparatu.

Kiedy należy wykonywać mammografię? Polskie i światowe towarzystwa medyczne zalecają rozpoczynanie badań mammograficznych od około 40. roku życia, co dwa lata. W Polsce działa Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi, w ramach którego wszystkie panie w wieku 45–74 lata mogą wykonać mammografię profilaktyczną co 2 lata bezpłatnie i bez skierowania. Wystarczy zgłosić się do dowolnej pracowni mammograficznej mającej kontrakt z NFZ (lub do specjalnego mammobusu, który regularnie dociera nawet do małych miejscowości). Zachęcamy, aby korzystać z tych badań – dzięki mammografii śmiertelność z powodu raka piersi w badanej populacji udaje się obniżyć nawet o 25–30%². Niestety wciąż tylko ok. 20–40% uprawnionych Polek zgłasza się na badania przesiewowe, co przekłada się na późniejsze wykrywanie wielu nowotworów. Pamiętaj – mammografia może uratować życie, jeśli wykonujesz ją regularnie.

Jeżeli wynik mammografii wzbudzi jakiekolwiek wątpliwości (np. radiolog zobaczy podejrzaną zmianę), pacjentka otrzyma skierowanie na dalsze badania – zwykle USG piersi lub biopsję. Nie zawsze oznacza to raka – większość takich zmian okazuje się łagodna, ale zawsze wymaga to sprawdzenia przez lekarza. Ważne jest także, aby każdy wynik mammografii skonsultować z lekarzem. Jeśli masz zdjęcia z poprzednich lat, warto je zachować i porównać z nowymi – ułatwia to wykrycie nawet drobnych zmian. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub pytań po badaniu zapraszamy na konsultację ze specjalistami Kliniki Dr Szczyt, którzy zinterpretują wynik i zaproponują odpowiednie dalsze postępowanie.

Piersi z implantami – o czym warto pamiętać?

Panie z implantami piersi również muszą dbać o profilaktykę – zarówno onkologiczną, jak i związaną z kontrolą samych implantów. Wszczepione implanty nie chronią przed rakiem (bo rozwija się on z własnej tkanki piersi), a czasem mogą wręcz utrudnić samodzielne wyczucie małych guzków. Badanie USG piersi z implantami wygląda tak samo jak u kobiet bez implantów, ale często trwa nieco dłużej i wymaga od lekarza dodatkowej wiedzy – trzeba wiedzieć, jak te implanty powinny być położone, co jest anomalią, a co nie. Ważne jest bowiem, aby odróżnić ewentualne zmiany chorobowe od obrazu samych implantów i blizn pooperacyjnych. Doświadczony specjalista potrafi to ocenić, dlatego warto wykonywać USG w sprawdzonych placówkach. W naszej klinice mamy wieloletnie doświadczenie w diagnostyce piersi z implantami – zarówno radiologicznej, jak i chirurgicznej.

Co równie istotne, regularne badania pozwalają kontrolować stan implantów. Przypominam też, że szczególnie panie, które mają implanty w piersi, powinny o tym pamiętać z dwóch powodów. Już nie tylko ze względu na profilaktykę onkologiczną, ale również po to, żeby kontrolować stan implantów” – podkreśla ekspertka. Implanty mogą z biegiem lat ulegać pewnym zmianom (np. pęknięcie, wyciek żelu czy bliznowacenie torebki), dlatego okresowa ocena w USG jest najlepszym sposobem, aby wykluczyć powikłania i upewnić się, że wszystko jest w porządku.

Nasza klinika zapewnia pełną opiekę nad pacjentkami z implantami piersi. Oferujemy nie tylko fachowe badania kontrolne, ale także doradztwo w zakresie dalszych działań, np. kiedy wskazana jest wymiana implantów czy dodatkowe badania. Jeżeli masz implanty, nie zapominaj o profilaktyce – dla własnego bezpieczeństwa badaj regularnie zarówno piersi, jak i same implanty.

Nie zwlekaj – zadbaj o siebie już dziś

Październikowe akcje i różowe symbole przypominają nam o jednym – świadomość i działanie ratują życie. W natłoku codziennych spraw łatwo odsunąć na bok myślenie o własnym zdrowiu. Jednak historia tysięcy kobiet pokazuje, że warto zrobić ten pierwszy krok. Rak piersi to nie wyrok pod warunkiem, że zostanie odpowiednio wcześnie wykryty i wyleczony.

Nie zwlekaj i zbadaj swoje piersi – zarówno samodzielnie, jak i u specjalisty. Umów się na profilaktyczne USG lub mammografię, namów mamę, siostrę czy przyjaciółkę, aby poszły z Tobą. Jeśli coś Cię niepokoi – skorzystaj z profesjonalnej konsultacji lekarskiej. Pamiętaj, że w profilaktyce raka piersi najważniejszy jest czas.

Na koniec zachęcamy również do poszerzania swojej wiedzy – na naszym kanale YouTube w podcaście „Szczyt Piękna” publikujemy rozmowy ze specjalistami i inspirujące historie pacjentek. Edukuj się, bądź świadoma i dziel się tą wiedzą z innymi kobietami. Twoje zdrowie jest w Twoich rękach – badaj piersi regularnie, bo naprawdę warto!

Bibliografia

1. Rak piersi, opracowanie, dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed, Klinika Chirurgii Onkologicznej, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku, onkonet - Serwis onkologiczny dla pacjentów i lekarzy, dostęp: 15.09.2025
2. Poradnik Pacjenta: Rocznie dowiaduje się o nim aż 20 tysięcy kobiet. Rak piersi – jak mu skutecznie zapobiegać?, Narodowy Fundusz Zdrowia, dostęp: 15.09.2025

‍